A Cátedra Hijos de Rivera-UDC de Desenvolvemento Sostible concedeu o premio á mellor tese doutoral neste campo, na súa segunda edición, ao doutor Jorge Salgado Beceiro, polo traballo  “Materiales híbridos orgánicos-inorgánicos con transiciones de fase para enfriamiento en estado sólido y almacenamiento de energía térmica solar”. O galardoado, natural de Cedeira, desenvolveu a súa investigación no equipo UDCSOLIDOS do Centro Interdisciplinar de Química e Bioloxía (CICA) da Universidade da Coruña, investigando sobre sistemas de refrixeración e almacenamento de enerxía térmica, baixo a dirección dos doutores Socorro Castro García e Manuel Sánchez Andújar.

O acto de entrega do premio, celebrado no CICA, estivo presidido polo reitor da Universidade da Coruña, Julio Abalde Alonso, e contou coa presenza do director de Asuntos Corporativos da Corporación Hijos de Rivera, Antonio Viejo Puga, e o director da Cátedra, Angel Fernández Castro. O xurado destacou a achega ao desenvolvemento sostible que representa esta tecnoloxía enerxética limpa, renovable e que evita o uso de fluídos refrixerantes nocivos e perigosos para a atmosfera e o usuario, así como a súa especial relevancia no contexto da actual crise enerxética. Deixan constancia da calidade da tese a publicación dunha decena de artigos en revistas científicas do máximo prestixio.

O cambio climático e a crise enerxética son dúas dos problemas máis importantes aos que se enfronta o ser humano. Ambas as cuestións están estreitamente relacionadas, pois, segundo a ONU, a xestión da enerxía (xeración e almacenamento) é o primeiro factor que contribúe ao cambio climático. Máis concretamente, a Agencia Internacional de la Energía sinalou aos sistemas de quecemento e arrefriado como os responsables do 40% e 8% (respectivamente) das emisións globais de CO2. O control de temperatura é fundamental non só para o benestar directo dos cidadáns, senón tamén en moitas actividades tecnolóxicas e industriais: así, por exemplo, no sistema de vacinación contra o COVID-19 a cadea de frío representa ao redor do 80% do custo total.

A crecente demanda de calefacción, ventilación, aire acondicionado e refrixeración en asentamentos residenciais e industriais cóbrese principalmente mediante tecnoloxías como resistencias eléctricas, combustión de gases ou compresión de vapor. As resistencias eléctricas supoñen custos elevados, e a combustión e compresión de gases supoñen a queima de combustibles fósiles ou o uso de gases de efecto invernadoiro, tóxicos e/o inflamables cuxa fuga supón un alto risco e un problema de seguridade para o usuario e o medio ambiente.

Nos últimos anos, os materiais con cambios de fase sólido-sólido (MCF-SS) foron estudados como unha alternativa ecolóxica para a conversión e almacenamento de enerxía en sistemas de calefacción e refrixeración. Os MCF-SS ao ser sometidos a unha variación de presión ou temperatura experimentan cambios de fase (dunha estrutura sólida a outra diferente) que levan asociada unha emisión ou absorción de calor que permite que se poidan empregar en refrixeración, calefacción ou almacenamento de enerxía térmica.  

A tecnoloxía que utiliza MCF-SS para refrixeración coñécese como arrefriado en estado sólido e o proceso é similar ao empregado nunha neveira tradicional, aínda que evita o uso dos problemáticos gases refrixerantes. Este proceso pode utilizarse tamén para almacenar enerxía térmica, xa que mentres o material mantéñase nunha fase (o que podemos chamar estar cargado), a enerxía permanece almacenada. A descarga de enerxía para o seu aproveitamento prodúcese cando o cambio de fase ten lugar, liberando/absorbendo enerxía térmica e xerando calor ou frío.

Como resultado da investigación levada a cabo na tese doutoral, descubríronse e reportáronse novos MCF-SS, cuxo uso en refrixeración ou calefacción foi patentado. Entre os materiais estudados no traballo atópanse compostos con estrutura perovskita e cristais plásticos (polas súas propiedades plásticas nunha das súas fases cristalinas).

O equipo de investigación onde se realizou a presente tese doutoral, UDCSOLIDOS, está dirixido por doutora María Antonia Señarís Rodríguez (galardoada en 2021 coa Medalla de Investigación da Real Academia Galega de Ciencias). O grupo ten unha ampla e contrastada experiencia na química do estado sólido e materiais. Con décadas de traballo na síntese e o estudo de novos materiais con propiedades funcionais e multifuncionais, o grupo conta cun longo historial de proxectos, publicacións e patentes.

Tras finalizar a tese doutoral, o investigador premiado trasladouse a Trondheim (Noruega), onde reside actualmente traballando como investigador en SINTEF, unha das maiores organizacións independentes de investigación en Europa. Alí segue centrando a súa actividade en diferentes sistemas de almacenamento de enerxía térmica para numerosas aplicacións. 

Fotos da entrega do premio